Το Τείχος 

   Μπαίνοντας στην πόλη βλέπει περνά κανείς από την Πύλη, απομεινάρι του τείχους του Μεσολογγίου. Το σημερινό τείχος, στα ίχνη του τείχους της Τρίτης Πολιορκίας, κατασκευάστηκε με εντολή του Όθωνα το 1838. Το τείχος αυτό είχε δυο πύλες από τις οποίες μόνο η μια σώζεται μέχρι σήμερα. Η άλλη ήταν δίπλα στο Ηρώον κοντά στην θέση "κανόνι" (ντάπια Φραγκλίνου) και οδηγούσε στο Αιτωλικό. Δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος του Τείχους (το Ανατολικό) καταστράφηκε το 1890, όταν κατασκευάστηκε η Σιδηροδρομική Γραμμή και ο Σιδηροδρομικός Σταθμός του ΣΒΔΕ.

 

 

 

Ο κήπος των Ηρώων (το Ηρώο)

   Ο Κήπος των Ηρώων έγινε από πρωτοβουλία του Ιωάννη Καποδίστρια στις 14 Μαΐου 1829. Ένα χρόνο νωρίτερα κατ' εντολή του βασιλιά Όθωνα με ειδική τελετή είχαν τοποθετηθεί τα οστά των ηρώων σε τύμβο - απομίμηση μυκηναϊκού - που περιηλήφθη στο συγκρότημα του Κήπου, και είχε δοθεί εντολή για δημιουργία του τείχους στα ίχνη του "φράχτη" (το χωμάτινο ανάχωμα που είχε κατασκευάσει ο Αθανάσιος Ραζηκώτσικας). Δύο πολιορκίες άντεξε αυτό το σπουδαίο οχυρωματικό έργο με τις περίφημες "τάπιες". Μέσα στον κήπο βρίσκεται και το μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη που στήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1838 κατά την επίσκεψη του Όθωνα και της Αμαλίας. Μπροστά από τον Κήπο βρίσκεται το ταπεινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής στο οποίο συνήλθε η Επιτροπή του Αγώνα στις 6 Απριλίου 1826 και αποφάσισε την Έξοδο. 

 

 

Ο ανεμόμυλος 

   Ανεγέρθηκε το 1962 με τις προσπάθειες του σωματείου "Αιτωλική Εταιρεία" στην ίδια θέση όπου βρισκόταν και ο ανεμόμυλος κατά την επανασταστική περίοδο και σε μικρογραφία, για να θυμίζει τη μεγάλη θυσία του σεπτού ιεράρχη Ιωσήφ Ρωγών. Κατά τους χρόνους της επανάστασης, ο ανεμόμυλος ήταν χτισμένος σε μια νησίδα μεσημβρινά του Μεσολογγίου και σε απόσταση 150 μέτρων από την πόλη. Όταν εγκαταλείφθηκε ο Προκοπάνιστος και ο εχθρικός στόλος μπήκε στη λιμνοθάλασσα, οι Μεσολογγίτες αναγκάστηκαν να τον οχυρώσουν (Ιούλης 1825) μ' ένα κανονιοστάσιο για να προστατεύει την πόλη από τη νότια πλευρά. Το κανονιοστάσιο του ανεμόμυλου λειτουργούσε μέχρι την τελευταία στιγμή της Εξόδου, οπότε κατέφυγε σ' αυτόν (ύστερα από το σύνθημα "πίσω-πίσω") ο επίσκοπος Ιωσήφ και γράφτηκε ο τραγικός επίλογός της. Αφού κράτησαν τους Τούρκους 2 μέρες, το ξημέρωμα της Μ. Δευτέρας, έβαλε φωτιά στο τελευταίο μπαρούτι και ανατινάχτηκαν, μαζί με τους εχθρούς. Τα ερείπια του ανεμόμυλου σώζονταν μέχρι το 1880 και με την ισοπέδωσή τους έγινε το φερώνυμο καφενείο και στη συνέχεια ο σημερινός ανεμόμυλος.

 

   Το κυριότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι φυσικά η λιμνοθάλασσα. Η λιμνοθάλασσα χωρίζεται σε τρία μέρη, τις λιμνοθάλασσες της Κλείσοβας, του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Όλη αυτή η θαλάσσια έκταση μαζί με τις μη καλλιεργήσιμες παραλίες που την περιβάλλον αποτελεί ένα σημαντικό υγρότοπο. Στα νερά της λιμνοθάλασσας κρύβονται η Κλείσοβα, το Βασιλάδι, ο Αη-Σώστης, ο Σχοινιάς, ο Προκοπάνιστος, η Θολή, ο Παλαιοπόταμος, ο Ντολμάς και ο Πόρος, νησάκια ακατοίκητα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Σ' όλα αυτά τα νησάκια λειτουργούν ιχθυοτροφεία που παράγουν τα περίφημα Μεσολογγίτικα ψάρια. Με μια βενζινάκατο, μπορείτε να επισκεφθείτε όλα τα Ιχθυοτροφεία σε μια ημέρα. Η έκταση της Λιμνοθάλασσας φτάνει τα 131 τεραγωνικά χλμ. Η παραγωγή της φτάνει τα 800.000 χιλ. κιλά ψάρια, 100.000 κιλά χέλια και 1.500 κιλά αυγοτάραχα. Η λιμνοθάλασσα προσφέρεται και για περιπάτους, κυρίως κατά την ώρα της δύσης του ήλιου, όταν τα χρώματα που βάφουν τα νερά της σε ταξιδεύουν σε μέρη εξωτικά. Πολύ χαρακτηριστικά είναι και τα παραδοσικά σπίτια των ψαράδων που είναι χτισμένα μέσα στο νερό, οι λεγόμενες "πελάδες".

 

Το Λιμάνι

   Πολύ όμορφο είναι το λιμάνι του Μεσολογγίου. Το βάθος της λιμνοθάλασσας είναι μικρό. Μεγάλα πλοία δεν πλέουν. Το λιμάνι του Μεσολογγίου, από τότε που άρχισε να λειτουργεί το πορθμείο του Ρϊου-Αντιρίου, δεν παρουσιάζει κίνηση. Κινούνται μόνο τα Μεσολογγίτικα και τα Αιτωλιώτικα καίκια, κάπου-κάπου αράζει και κανένα ξένο καράβι με φορτίο αλεύρων ή ξυλείας. Αλλά ό,τι του λείπει σε κίνηση κερδίζει σε γοητεία με τις εναλλασσόμενες αποχρώσεις του και το βραδυνό καθρέπτισμα της δύσης. Γιατί δεν είναι υπερβολικό, ότι η δύση του ηλίου στη λιμνοθάλασσα είναι μια από τις ωραιότερες του κόσμου. Σήμερα στο λιμάνι υπάρχουν το Τελωνείο, τα Γραφεία του Λιμενικού Ταμείου Αιτωλοακαρνανίας, οι αποθήκες της Αγροτικής Τράπεζας καθώς και το οικονομικό επιμελητήριο. Επίσης υπάρχει ένα μικρό ανοικτό θέατρο (έργο του Λιμενικού Ταμείου). Εξ άλλου υπάρχουν εδώ πολλά κέντρα διασκέδασης που συγκεντρώνουν Μεσολογγίτες και ξένους όλο το χρόνο αλλά ιδιαίτερα το καλοκαίρι (το Αναψυκτήριο, το Εστιατόριο-Πισίνα-Μπαρ Πλάζα, το ξενοδοχείο και εστιατόριο Θεοξένεια).

 

Η Τουρλίδα

   Στην Τουρλίδα θα κάνετε το μπάνιο σας προς τα ανοικτά του Πατραϊκού κόλπου. Απέχει 5 χιλιόμετρα από την πόλη και η διαδρομή είναι μαγευτική, γιατί ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος προχωρεί μέσα στη λιμνοθάλασσα. Πήρε το όνομά της από ένα είδος θαλασσινών πουλιών που υπήρχαν εκεί τις "τουρλίδες". Εκεί θα δείτε και τη Μαύρη Αλυκή. Την είπανε "μαύρη" γιατί το αλάτι της είναι χαμηλότερο σε ποιότητα από της Άσπρης, της άλλης αλυκής που βρίσκεται στον δρόμο προς το Αιτωλικό. Ωραίος είναι και ο οικισμός της Τουρλίδας με τα ξύλινα σπίτια (πελάδες), στα οποία παραθερίζουν πολλοί Μεσολογγίτες. Σήμερα είναι η πλαζ του Μεσολογγίου. Η Τουρλίδα μέχρι το 1885 ήταν νησί. Εκεί άραζαν τα καράβια, πριν γίνει το λιμάνι της πόλης, καθώς από εκεί και πέρα τα νερά γίνονται πολύ ρηχά. Ο δρόμος με τον οποίο ενώθηκε με την πόλη δημιουργήθηκε από τις εκσκαφές, που έγιναν για την κατασκευή του Λιμανιού. Στην Τουρλίδα υπάρχουν δύο αναψυκτήρια-εστιατόρια καθώς και μια καφετέρια.

Μονή αγίου Συμεών

 

   Στη γραφική πλαγιά του Ζυγού, 8 χιλ. από το Μεσολόγγι, βρίσκεται το μοναστήρι του Αι-Συμιού που χτίστηκε κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, στα 1740 και ήταν το καταφύγιο των κλεφτών του Αράκυνθου. Όταν έγινε η Έξοδος της φρουράς του Μεσολογγίου, το μοναστήρι τ' Αι-Συμιού είχε οριστεί σαν τόπος συγκέντρωσης μαχητών για να βοηθήσουν τους "Εξοδίτες". Δυστυχώς όμως το σχέδιο άλλαξε γιατί τον Καραϊσκάκη διαδέχτηκε στην αρχιστρατηγία ο Κ. Μπότσαρης. Έτσι, οι "Εξοδίτες" έφτασαν στο μοναστήρι χωρίς να βρουν βοήθεια και εξαιτίας αυτού υπέστησαν στη χαράδρα την επίθεση του Αλβανικού ιππικού. Το μοναστήρι καταστράφηκε αφού παραδόθηκε στις φλόγες από τις στρατιές των Ιμπραήμ και Κιουταχή. Ξαναχτίστηκε από τον αρχιμανδρίτη Ιωαννίκιο Αγγελέτο, το έτος 1836. Από τότε, καθιερώθηκε η μετάβαση πανηγυριστών στο μοναστήρι κατά τη γιορτή της Υπαπαντής (2 Φλεβάρη) και των αρματωμένων και έφιππων πανηγυριστών ανήμερα της Πεντηκοστής. Στον Αι-Συμιό θα δείτε το ωραίο Βυζαντινό εκκλησάκι, τα κελιά του, τον ξενώνα των Πανηγυριστών, το μεγάλο λευκό σταυρό που στήσανε εις μνήμη των πεσόντων αγωνιστών και θα απολαύσετε το όμορφο τοπίο, όπως διαμορφώνεται με τα αιώνια πλατάνια και τα νεόφυτα πεύκα. Το μοναστήρι ανακαινίστηκε στα 1973 με δαπάνες της Ι. Μητροπόλεως Αιτωλ/νίας και την φροντίδα του Σεβασμιότατου κ. Θεοκλήτου.

 

Παναγία Φοινικιάς

Ένα εκκλησάκι λίγα χιλιόμετρα έξω από το Μεσολόγγι στον δρόμο προς το Αιτωλικό, στη θέση "Φοινικιά". Χωμένο μέσα στα νερά της λιμνοθάλασσας,ήταν το αναψυκτήριο του Λόρδου Βύρωνα. Σ' αυτό το χώρο ερχόταν ο φιλέλληνας με τη γαΐτα του Γαζή για να ξεκουραστεί.

 

 

Άγιος Σπυρίδωνας

Ο Αγ. Σπυρίδωνας είναι ο πολιούχος του Μεσολογγίου. Κάθε χρόνο στους εορτασμούς της Εξόδου από αυτή την εκκλησία ξεκινά η πομπή, η οποία κατευθύνεται προς τον Κήπο των Ηρώων, περνώντας μέσα από την πόλη.

 

 

 

Αγία Παρασκευή

Το εκκλησάκι της αγίας Παρασκευής βρίσκεται έξω από τον κήπο των Ηρώων. Εδώ συνήλθαν οι οπλαρχηγοί του Μεσολογγίου και αποφάσισαν την Έξοδο.